Azteken
Azteken
Geschiedenis van de Azteken
De Azteken waren een van de meest fascinerende en invloedrijke beschavingen in Meso-Amerika. Hun rijk had een enorme invloed op de regio die we nu kennen als Mexico. Reizigers die geïnteresseerd zijn in het ontdekken van de rijke geschiedenis, kunst en cultuur van de Azteken vinden hier een dieper inzicht.
Azteken
De geschiedenis van de Azteken
Een nomadisch volk
De Azteken, ook wel bekend als de Mexica, waren oorspronkelijk een nomadisch volk dat volgens overleveringen uit Aztlán kwam, een mythische plaats ten noorden van het huidige Mexico. Rond 1200-1300 n.Chr. trokken ze naar het dal van Mexico, waar reeds gevestigde stadstaten zoals Texcoco en Tlacopan floreerden.
Volgens de legende gaf hun god Huitzilopochtli hen de opdracht om zich te vestigen op een plek waar ze een adelaar zagen die een slang verslond, zittend op een cactus. Dit teken vonden ze op een eiland in het Texcocomeer, waar ze in 1325 de stad Tenochtitlán stichtten.
Opkomst van het Azteekse Rijk
Aanvankelijk waren de Azteken een klein volk dat als krijgers en huurlingen diende voor sterkere stadstaten. Door slimme allianties en militaire kracht groeide hun macht. In 1428 vormden ze de Drievoudige Alliantie met Texcoco en Tlacopan, waarmee ze rivaliserende stadstaten versloegen en hun rijk uitbreidden.
Binnen een eeuw breidden de Azteken hun invloed uit over grote delen van Meso-Amerika, tot aan de Golf van Mexico en de Stille Oceaan. Steden werden schatplichtig gemaakt en moesten tributen leveren in de vorm van voedsel, goud, katoen en mensen voor offers.
Gedreven door goden
Hun religie, politieke structuur en samenleving waren nauw verweven. De Azteken geloofden in de goddelijke oorsprong van hun rijk en hun koningen werden beschouwd als afstammelingen van de goden. Hun belangrijkste god, Huitzilopochtli, was de oorlogsgod en de god van de zon.
De Azteken voerden regelmatig oorlogen om gevangenen te maken voor rituele offers aan de goden. Dit geloof in de goddelijke wil en de noodzaak van offers was een belangrijk aspect van hun samenleving en leidde uiteindelijk tot hun tragische ondergang.
De Spaanse verovering
In 1519 arriveerde de Spaanse conquistador Hernán Cortés in Mexico met slechts enkele honderden manschappen. Door slimme diplomatie, superieure wapens en bondgenootschappen met onderworpen volkeren wist hij de Azteken te verzwakken.
Keizer Montezuma II verwelkomde Cortés aanvankelijk als een mogelijke incarnatie van Quetzalcoatl, maar de Spanjaarden namen hem al snel gevangen. In 1521, na maanden van belegering, viel Tenochtitlán. Ziekten zoals pokken, meegebracht door de Europeanen, decimeerden de inheemse bevolking en versnelden de ondergang van het rijk.
De erfenis van de Azteken
Ondanks hun vernietiging leeft de Azteekse cultuur voort. Veel Mexicaanse tradities, zoals Día de los Muertos, hebben wortels in de Azteekse religie. Het Mexicaanse volkslied en de vlag met de adelaar op de cactus herinneren aan hun oorsprong.
De ruïnes van Tenochtitlán liggen onder het huidige Mexico-Stad, met het Templo Mayor als een van de belangrijkste archeologische vondsten. De Azteken blijven een fascinerend symbool van macht, cultuur en tragische ondergang.
Azteekse maatschappij
Klassensysteem
De Azteekse samenleving was georganiseerd in een complex systeem van sociale klassen. De koning, of Huey Tlatoani, stond aan de top van de samenleving en was de hoogste autoriteit in politiek, religie en oorlogsvoering. De edelen en priesters, of pipiltin, waren de tweede klasse en hadden invloed in administratieve en religieuze aangelegenheden. Als derde klasse had je de krijgersklasse. Elites zoals de Jaguar- en Adelaarskrijgers verwierven aanzien door militaire daden. De ambachts- en koopslieden waren cruciaal voor de economie en vaak bemiddelaars met andere culturen. De vijfde klasse, de boeren waren essentieel voor het landbouw en arbeid. Slaven, die voornamelijk uit gevangenen van oorlogen kwamen, bevonden zich aan de onderkant van de sociale ladder.
Rituelen en religie
De religie van de Azteken was een van de meest complexe en indrukwekkende geloofssystemen van Meso-Amerika. Ze geloofden in een kosmisch evenwicht waarin goden, natuurkrachten en mensen met elkaar verbonden waren. Ze geloofden dat de zon elke dag weer opkwam dankzij de offers die zij brachten aan de goden. Dit geloof leidde tot het praktijk van mensenoffers, die vaak plaatsvonden op de grote piramides in Tenochtitlán. De Azteken aanbaden een groot aantal goden, elk met hun eigen rol in de natuur, het leven en de kosmos. De religie was een integraal onderdeel van het dagelijks leven, en rituelen werden regelmatig uitgevoerd om de goden gunstig te stemmen.
Kosmische balans
Het Azteekse wereldbeeld draaide om het idee van cyclische tijd en kosmische balans. Volgens hun mythologie was de wereld al vier keer vernietigd en opnieuw geschapen. De huidige wereld was de Vijfde Zon, die in stand werd gehouden door mensenoffers.
De kosmos was opgedeeld in drie lagen:
- Ilhuicatl, de hemel, verdeeld in dertien niveaus, waar goden zoals Quetzalcoatl en Tlaloc woonden.
- Tlalticpac, de aarde, de wereld van mensen, dieren en planten.
- Mictlan, de onderwereld, bestemd voor de doden, met negen niveaus die de ziel moest doorkruisen.
Azteekse Goden
De Azteken aanbaden honderden goden, elk verbonden met natuurkrachten, seizoenen en menselijke activiteiten. Enkele van de belangrijkste goden waren:
- Huitzilopochtli: de zonnegod en beschermheilige van Tenochtitlán. Hij stond symbool voor oorlog en opoffering. Voor deze god waren er vaak offers met hartuitneming. Het kloppende hart werd op tempelpiramides zoals de Templo Mayor geofferd aan Huitzilopochtli.
- Quetzalcoatl: de gevederde slang, god van wijsheid, wind en schepping.
- Tlaloc: de regengod, verantwoordelijk voor regenval en vruchtbaarheid. Bij droogte werden kinderen geofferd aan deze god.
- Tezcatlipoca: de god van nacht, magie en lotsbestemming.
- Coatlicue: de moedergodin van de aarde, symbool voor geboorte en vernietiging.
- Xipe Totec: god van de lente, hernieuwing en landbouw, bekend om rituelen waarbij mensenhuiden werden gedragen, maar ook om rituelen met onthoofding.
Mensenoffers en ceremonies
Mensenoffers vormden het hart van de Azteekse religie. De Azteken geloofden dat het bloed van mensenoffers de goden voedde en de zon aan de hemel hield. Offers werden vaak uitgevoerd tijdens religieuze festivals of bij de inwijding van tempels. De slachtoffers waren vaak krijgsgevangenen, maar soms ook vrijwillige deelnemers of kinderen, vooral bij ceremonies voor Tlaloc.
Vuurceremonie
Elke 52 jaar vierden de Azteken het Nieuwe Vuurritueel, om het einde van een kosmische cyclus te markeren. Tijdens deze ceremonie werden alle vuren in de stad gedoofd, waarna een nieuw vuur werd ontstoken op de borst van een geofferde krijger. Dit vuur, geofferd aan de vuurgod Xiuhtecuhtli, werd vervolgens verspreid naar alle huishoudens.
Bloedschenking
Naast mensenoffers brachten priesters en hoge functionarissen regelmatig vrijwillig zelfoffers met hun bloed. Ze prikten hun oren, tong of benen door en lieten het bloed op cactusstengels of papier druppelen. Dit ritueel diende om de goden te eren zonder een mensenleven op te offeren.
Dodenrituelen
De Azteken geloofden in een leven na de dood, afhankelijk van de manier waarop iemand stierf. Doden werden met offers begraven, waaronder voedsel, wapens of sieraden. Strijders die op het slagveld stierven, kregen een speciale plaats in het zonnerijk.
Het hiernamaals
De Azteken geloofden dat het lot na de dood afhing van de manier waarop iemand stierf, niet van hoe hij leefde. Krijgers en vrouwen die bij de bevalling stierven, gingen naar het paradijs van de zon. Mensen die verdronken, kwamen bij Tlaloc in zijn waterrijke paradijs Tlalocan. Gewone stervelingen gingen naar Mictlan, de onderwereld, waar ze negen niveaus moesten doorlopen voordat hun ziel rust vond.
Religieuze festivals
Het Azteekse kalenderjaar bestond uit 18 maanden van elk 20 dagen, met vijf extra dagen van onheil aan het einde. Elk van deze maanden had zijn eigen religieuze festival ter ere van specifieke goden. Enkele belangrijke festivals waren:
- Tlacaxipehualiztli: het festival van Xipe Totec, waarin krijgsgevangenen geofferd werden en hun huid door priesters werd gedragen.
- Toxcatl: ter ere van Tezcatlipoca, waarbij een jonge krijger een jaar lang als de god werd behandeld voordat hij geofferd werd.
- Huey Tozoztli: een vruchtbaarheidsfestival gewijd aan Tlaloc en de moedergodin Coatlicue.
- Panquetzaliztli: het belangrijkste festival voor Huitzilopochtli, met massale mensenoffers.
De naam “Azteken” komt van het oude woord “Aztlán,” het mythische land van oorsprong.
Azteekse architectuur
Een van de meest indrukwekkende aspecten van de Azteekse kunst is hun architectuur. De Azteken bouwden grootschalige steden met tempelpiramides, paleizen, marktplaatsen en aquaducten. Hun architectuur diende zowel religieuze als praktische doeleinden en was gericht op het versterken van de macht van hun leiders en goden.
Tenochtitlán, gesticht in 1325 op een eiland in het Texcocomeer, was het architectonische meesterwerk van de Azteken. De stad was verbonden door een netwerk van kanalen en dammen en had drijvende landbouwsystemen, bekend als chinampa’s, die de stad van voedsel voorzagen. Het systeem van kanalen en bruggen rond Tenochtitlán was een technisch wonder, waarmee de stad in staat was om een enorm aantal mensen van voedsel en water te voorzien.
Eén van de bekendste bouwwerken in Tenochtitlán is de Templo Mayor. De belangrijkste tempelpiramide, gewijd aan Huitzilopochtli (oorlogszonnegod) en Tlaloc (regengod). Deze piramide bestond uit twee trappen die naar afzonderlijke heiligdommen leidden.
Naast religieuze architectuur bouwden de Azteken indrukwekkende marktplaatsen, paleizen en aquaducten, zoals het Paleis van Montezuma. Een enorm paleis met talloze zalen, binnenplaatsen en zelfs een dierentuin met exotische dieren. Of de marktplaats van Tlatelolco, was de grootste handelsplaats van het rijk, met duizenden dagelijkse bezoekers.
Kenmerken Azteekse architectuur
Symmetrie en geometrie: Azteekse gebouwen waren vaak rechthoekig of vierkant en werden met grote precisie ontworpen. De steden waren symmetrisch ingedeeld, met het religieuze centrum als middelpunt. Open pleinen en brede wegen verbonden de belangrijkste bouwwerken, waardoor een gestructureerde stadsplanning ontstond.
Basalt en vulkanisch gesteente: de Azteken gebruikten natuurlijke materialen uit hun omgeving, zoals basalt en vulkanisch gesteente. Stenen werden op elkaar gestapeld en met kalkmortel aan elkaar gehecht. Voor decoratie gebruikten ze felgekleurde pleisterlagen, mozaïeken en gebeeldhouwde reliëfs.
Kleurrijk & reliëfs: Azteekse architectuur werd rijkelijk versierd met beelden en reliëfs van goden, krijgers en mythologische wezens. Muurschilderingen en turkooismozaïeken gaven de tempels en paleizen een kleurrijke uitstraling. Rode en blauwe pigmenten waren populair en werden gebruikt om religieuze taferelen af te beelden.
Taal en geschriften
De Azteken gebruikten een pictografisch schriftsysteem om belangrijke gebeurtenissen en religieuze rituelen vast te leggen. Het schrift bestond uit een combinatie van afbeeldingen en symbolen die een betekenis overbrachten. Dit systeem werd gebruikt in codices en op tempels en monumenten. De codices werden vaak gebruikt door priesters en kunstenaars om religieuze verhalen, genealogieën van heersers en astronomie vast te leggen.
Codices
De Azteekse codices zijn een van de belangrijkste overblijfselen van hun beschaving. Deze geschriften geven een uniek inzicht in de geschiedenis, religie en cultuur van de Azteken. De codices werden meestal gemaakt van hertenhuid of amate-papier, een soort boomschorspapier dat veel werd gebruikt in Meso-Amerika. De boeken werden gevouwen als een harmonica en bestonden uit meerdere pagina’s met kleurrijke pictogrammen en hiërogliefen. De pictogrammen in de codices waren vaak rijk gedetailleerd en levendig gekleurd, wat de teksten niet alleen informatief, maar ook visueel indrukwekkend maakte.
De Azteken gebruikten hun codices niet alleen voor historische en religieuze doeleinden, maar ook als administratieve documenten. Tribuutlijsten, juridische zaken en genealogieën werden zorgvuldig vastgelegd om de organisatie van hun rijk te vergemakkelijken. De Azteken kenden geen alfabetisch schrift, maar gebruikten een systeem van symbolen en afbeeldingen om informatie over te brengen.
Vernietigd
De meeste originele Azteekse codices zijn verloren gegaan door de verovering van Mexico door de Spanjaarden. De missionarissen en conquistadores vernietigden een groot deel van deze geschriften omdat ze ze beschouwden als heidens en in strijd met het christelijk geloof. Slechts een klein aantal precolumbiaanse codices is bewaard gebleven, terwijl veel andere documenten later door inheemse schrijvers onder Spaans toezicht werden opgesteld. De overgebleven codices zijn van onschatbare waarde voor het begrip van de Azteekse samenleving. Ze zijn een essentieel venster op het verleden. Ze geven moderne onderzoekers de mogelijkheid om de Azteekse samenleving beter te begrijpen en bieden inzicht in hun denken, geloof en bestuur. De codices laten zien hoe geavanceerd de Azteekse beschaving was en hoe ze hun kennis overdroegen van generatie op generatie.
Codex Mendoza
Een van de bekendste codices is de Codex Mendoza, die kort na de Spaanse verovering werd gemaakt in opdracht van Antonio de Mendoza, de eerste onderkoning van Nieuw-Spanje. Dit document bevat informatie over de geschiedenis van de Azteken, hun sociale structuur en hun tribuutstelsel. In de eerste sectie wordt de geschiedenis van de Azteekse heersers en hun militaire veroveringen beschreven. De tweede sectie geeft een gedetailleerd overzicht van de belasting die de onderworpen stadstaten aan de Azteken moesten betalen. De derde sectie toont aspecten van het dagelijks leven, zoals opvoeding en strafmaatregelen voor overtredingen.
Codex Borgia
Een andere belangrijke codex is de Codex Borgia, een precolumbiaans document dat waarschijnlijk afkomstig is uit Centraal-Mexico. Deze codex is volledig gewijd aan religieuze en waarzeggerijrituelen en bevat complexe afbeeldingen van goden, ceremoniële kleding en heilige kalenders. De Azteken gebruikten meerdere kalenders, waaronder een zonnekalender van 365 dagen en een rituele kalender van 260 dagen. De Codex Borgia toont de verbanden tussen deze kalenders en beschrijft de gunstige en ongunstige dagen voor verschillende rituelen.
Codex Florentino
De Codex Florentino, samengesteld door de Franciscaanse missionaris Bernardino de Sahagún, is een van de meest uitgebreide bronnen over de Azteekse cultuur. Dit veeldelige werk werd in samenwerking met inheemse scribenten en kunstenaars geschreven en bevat zowel inheemse als Spaanse teksten. De codex behandelt een breed scala aan onderwerpen, waaronder religie, sociale structuren, geneeskunde en handel. Omdat Sahagún nauw samenwerkte met inheemse schrijvers, biedt dit document een gedetailleerd beeld van hoe de Azteken zelf hun wereld zagen.
Meer manuscripten
Naast deze beroemde codices zijn er verschillende andere manuscripten die waardevolle inzichten geven in de Azteekse beschaving. De Codex Borbonicus (zie foto) is een religieus document dat de heilige kalender en bijbehorende rituelen beschrijft. De Codex Telleriano-Remensis combineert precolumbiaanse en koloniale elementen en biedt een overzicht van Azteekse geschiedschrijving en waarzeggerij. De Codex Fejérváry-Mayer bevat complexe afbeeldingen van goden en symbolische weergaven van de vier windrichtingen, die een belangrijke rol speelden in de Azteekse kosmologie.
Wiskunde
De Azteken hadden een goed ontwikkeld systeem van wiskunde en astronomie, dat nauw verbonden was met hun religie en kalender. Hun wiskundige systeem was gebaseerd op het vigesimale stelsel, wat betekent dat ze rekenden in eenheden van twintig. Dit kwam waarschijnlijk voort uit het tellen op zowel vingers als tenen. Ze gebruikten eenvoudige symbolen om getallen weer te geven: een stip stond voor één, een balk voor vijf en een schelpachtige vorm voor twintig. Dit systeem werd gebruikt voor administratieve doeleinden, zoals het bijhouden van belastingen en tribuutbetalingen van onderworpen steden.
Astronomie
Astronomie speelde een centrale rol in de Azteekse samenleving, vooral in de ontwikkeling van hun kalenders. Ze hadden twee belangrijke kalenders: de tonalpohualli, een rituele kalender van 260 dagen, en de xiuhpohualli, een zonnekalender van 365 dagen. De tonalpohualli bestond uit twintig perioden van elk dertien dagen en werd gebruikt voor religieuze en waarzeggerijdoeleinden. De xiuhpohualli was gebaseerd op de zonnecyclus en bepaalde de seizoenen en landbouwactiviteiten. Beide kalenders liepen parallel en kwamen elke 52 jaar samen in een cyclus die bekend stond als het “Nieuwe Vuur” ritueel, waarbij de Azteken oude vuren doofden en nieuwe aanstaken om het voortbestaan van de wereld te verzekeren.
De Azteken observeerden nauwkeurig de bewegingen van hemellichamen zoals de zon, maan en Venus. Venus had een speciale betekenis, omdat de planeet werd geassocieerd met de god Quetzalcoatl en zijn verschijning als ochtend- of avondster werd gezien als een teken voor belangrijke gebeurtenissen. De Azteekse priesters gebruikten hun astronomische kennis om zons- en maansverduisteringen te voorspellen, wat hun invloed binnen de samenleving vergrootte.
Door hun wiskundige en astronomische kennis konden de Azteken complexe structuren bouwen die uitgelijnd waren met de stand van de zon en andere hemellichamen. Tempelpiramides, zoals de Templo Mayor in Tenochtitlán, waren vaak gericht op specifieke astronomische gebeurtenissen, waardoor priesters rituelen konden uitvoeren op de juiste momenten. Hun vooruitstrevende begrip van tijd en ruimte maakte hen niet alleen tot uitstekende astronomen, maar ook tot efficiënte bestuurders van hun rijk.
Bezienswaardigheden Azteken
Tenochtitlán (Mexico-Stad)
De hoofdstad van het Azteekse rijk ligt nu onder de moderne stad Mexico-Stad. De Templo Mayor, gelegen naast de Zócalo, is een van de belangrijkste overblijfselen van Tenochtitlán. Het archeologische park en het museum bieden een fascinerende kijk op de geschiedenis van de Azteken en hun stad.
Teotihuacán
Hoewel Teotihuacán niet direct Azteeks was (het was een pre-Azteekse stad), was het van groot belang voor de Azteken, die de stad beschouwden als een heilige plaats. De piramides van de Zon en de Maan zijn iconische structuren die reizigers kunnen beklimmen voor een adembenemend uitzicht.
Xochicalco
Deze archeologische site, gelegen in de staat Morelos, biedt een inzicht in de Azteekse culturele invloeden en architectuur. De site bevat indrukwekkende piramides, ballingschapsvelden en complexe astronomie-afbeeldingen.
National Museum of Anthropology (Mexico-Stad)
Dit museum herbergt een van de meest indrukwekkende collecties van Azteekse artefacten, waaronder de beroemde Azteekse Zonnesteen, beelden van goden en voorwerpen die werden gebruikt tijdens rituelen en offers.
Zonnesteen
De Zonnesteen, vaak ten onrechte de “Azteekse kalendersteen” genoemd, is een van de bekendste en meest iconische artefacten uit de Azteekse beschaving. Dit monumentale basaltstenen reliëf heeft een diameter van ongeveer 3,6 meter, een dikte van 1,2 meter en weegt meer dan 24 ton. Het werd in 1790 ontdekt in Mexico-Stad, tijdens renovatiewerkzaamheden aan de Plaza Mayor, en bevindt zich tegenwoordig in het Nationaal Museum van Antropologie. Hoewel de steen vaak wordt geassocieerd met de Azteekse kalender, had hij waarschijnlijk een bredere rituele en symbolische betekenis.
Het centrale motief van de Zonnesteen is de beeltenis van de zonnegod Tonatiuh, wiens gezicht omringd is door een cirkel van symbolen die verwijzen naar de Azteekse kosmologie. Zijn tong wordt afgebeeld als een offermes, wat suggereert dat de zon bloedoffers nodig had om te blijven schijnen. Rondom Tonatiuh zijn de vier vorige tijdperken of “zonnen” weergegeven, die volgens de Azteken voorafgingen aan de huidige wereld en elk door een catastrofe werden beëindigd. De steen benadrukt zo het cyclische karakter van tijd en de constante dreiging van vernietiging.
Verder bevat de steen de 20 dagtekens van de rituele kalender, die werden gebruikt in waarzeggerij en religieuze ceremonies. Twee vuurspuwende slangen vormen de buitenste ring van het reliëf en symboliseren de kosmische krachten die de wereld in stand houden. Hun lichamen bevatten tijdsindicatoren, zoals vlammen en jaarsymbolen, die suggereren dat de steen een rol speelde in tijdmeting en mogelijk in de markering van rituele cycli.
Hoewel de exacte functie van de Zonnesteen niet volledig bekend is, wordt aangenomen dat hij diende als een ritueel object, mogelijk een platform voor offers of een zonnewijzer. De steen weerspiegelt de diepe religieuze overtuigingen en astronomische kennis van de Azteken en blijft een van de meest indrukwekkende voorbeelden van hun artistieke en intellectuele prestaties.
